©Tobar an Dualchais
Tiotal: Mar a thachair do dh’fhear a chaidh do Mhanitoba
Faid: 00:03:50
Àm Clàraidh: 1970
Fiosraichean: Aonghas MacLeòid, Aonghas Ruairidh a’ Chùbair
Sgìre Thùsail: Brùsta, Beàrnaraigh
Seòrsa: Fiosrachadh
Cruinneachadh: Sgoil Eòlais na h-Alba
Luchd-clàraidh: Catrìona Pheatarsan
Ceangal: http://www.tobarandualchais.co.uk/gd/fullrecord/34962/1
Notaichean:
Tar-sgrìobhadh:
Catrìona Pheatarsan (CP): Aonghais, bha thu a’ dol a dh’innse dhuinn mu Aonghas mac Thormoid ’ic Alasdair a thàinig à Manitoba.
Aonghas MacLeòid (AM): Uill, bha. Tha dìreach seòrsa de chuimhn’ agamsa air fhaicinn an dèidh tighinn à Manitoba, agus tha mi a’ smaoineachadh gur ann à Bàgh a’ Chàise a dh’fhalbh iad an toiseach. Agus chaidh iad… chaidh e sin dhan an t-Òb, dha na Hearadh. ’S e saor a bh’ ann. Agus ’s e muillear a bh’ anns an t-Òb aig an àm a bh’ ann a shin. Agus bha na h-emigrants a’ falbh gu ruige Manitoba, agus fhuair e air falbh còmhla ri muinntir Mhanitoba an uair sin. Bhàsaich a bhean ’s dh’fhalbh e leis a’ chloinn a-null gu Manitoba.
’S cha robh dachaigh ’s cha robh rud eile aige, ach gun d’ fhuair e fearann ann a shin agus ’s e teant a bh’ aca. Bha iad anns an teant an oidhche a bh’ ann a sheothach agus shil an t-uisge. Deàrrsach uisge ’s bha e a’ cluinntinn brag an-dràsta ’s brag a-rithist air an teant. Cha robh fhios gu dè rud a bh’ ann a shin. Mu dheireadh dh’fhalbh an teant. Thòisich a’ chlann a’ rànaich ’s thòisich e air a’ chlann a chomhairleachadh an uair sin: “A bheil cuimhn’ agaibh air a bhith a’ coimhead air seòladairean, a’ pasgadh nan seòl air na slatan? ’S nach fhaod sibhse tòiseachadh air pasgadh na teant còmhla riumsa?”
Fhuair iad an teant co-dhiù a chur air dòigh a-rithist, agus dè bh’ ann a shin ach cipean anns an talamh airson an teant a chumail. ’S bha còir aige – ’s cha robh fhios aige air an sin – bha còir aige nuair a thigeadh an t-uisge a bhith air na ròpan a bh’ air na cipean a shlacadh. ’S bha na cipean… na ròpan a’ dol a-staigh leis an uisge, ’s bha iad a’ tarraing nan cipean às an talamh. Agus mu dheireadh fhuair e an teant a chur air dòigh, ’s mar a bha i roimhe, ’s fhuair e a’ chlann a chur a chadal, ’s bha iad alright an uair sin.
Thòisich e an uair sin air gearradh coille, ’s thòisich e air… rinn e taigh. ’S e saor a bh’ ann ’s nuair a chunnaic an fheadhainn eile a bha timcheall air e, thòisich e air… ’s ann a bheireadh iad dha obair a’ dèanamh… a’ tòiseachadh air saorsainneachd. Sin a’ chiad start a bh’ aige a’ saorsainneachd. A’ togail bhàthchannan ’s a’ togail thaighean.
Bha am fear sa, thog e taigh dha ’s thog e bàthach dha, ’s nuair a bha e a-nis a’ dol ga phàigheadh, dh’iarr e air a dhol suas còmhla ris dhan an t-seann bhàthaich. ’S chaidh iad suas dhan an t-seann bhàthaich ’s dhùin e an doras. Fhuair e an gràpa, ’s bha tòrr mòr innearach ann am meadhan na bàthcha, ’s nuair a dhùin iad an doras ’s a h-uile càil, thòisich am bodach leis a’ ghràpa ’s dhùnaich e a-mach am bogsa anns an robh an t-airgead aige às an tòrr innearach, agus thug e… phàigh e Aonghas an uair sin. ’S e bha air a dhòigh leis na fhuair e a dh’airgead an uair sin, ’s dh’fhalbh e dhachaigh.
CP: Agus ciod thuige a bha bogsa…
AM: Bogsa innearach aige, siud far an robh e a’ cumail an airgid am falach bho na robairean an uair ud air a’ Highway ’s a’ goid an airgid air na daoine a shaoil iad a bhiodh airgead aca. Siud an t-àite aige airson cumail an airgid a bh’ ann.
CP: ’S a-nist, bhiodh an duine sin a-bhos anns an rìoghachd seo anns na 1900s? Early 1900s, an ann?
AM: O bha e a-bhos ro àm a’ Chogaidh Mhòir. Bha. Cha robh mise ach nam bhalach beag a’ dol dhan sgoil nuair a bha e a-staigh againn.
CP: Agus dè a-nist an aois mum biodh an duine sin an uair sin?
AM: O chan eil… Tha cuimhn’ a’m, bha feusag mhòr gheal air co-dhiù. Sin a’ chuimhn’ a th’ agamsa air.
CP: ’S an ann do mhuinntir Bheàrnaraigh a bhuineadh e?
AM: Feumaidh gur ann do mhuinntir Bheàrnaraigh a bhuineadh e, do mhuinntir… ach bha buinteanas air choreigin aige ri muinntir Bheàrnaraigh – ’s ann a thaigh Aonghais Iain ’ic Dhòmhnaill a thàinig e a dh’fhuireach. ’S thàinig e… bhiodh e a-nis a’ cèilidh, ’s bha e a’ cèilidh air m’ athair, ’s dh’fhan e fad na h-oidhche a-staigh againne, ’s chaidil e ann an oidhche sin ’s chaidh e a thaigh Aonghais sìos an làrna-mhàireach. Chan eil còrr a chuimhne agamsa cuin a dh’fhalbh e no tuilleadh, ach bha a h-uile duine dhe a chuid chloinne pòsta timcheall air thall ann a shiud, ’s bha iad glè mhath dheth. Gheibheadh iadsan obrachadh gu cruaidh airson a h-uile càil a fhuair iad.
©Tobar an Dualchais